[19 Aralık 2013]
Açlık kitabını okuyorum. Bildik Hamsun doğallığı, sadeliği. Ve artık büyük oranda terk edilmiş çocuksuluğu, temizliği, yüce gönüllülüğü. Dünyada ve yaşamda hiç karşılığı kalmamış bile olsa – ki var, azalan değerler ölmüş olmuyor – Açlık’ın Hamsun’u ve anlayışı bir kenarda durmalı, kendince demlenmeli ve beni çağırmalı. Herkesin bir Ylajali’si gönlünde acil durum için canlı kalmalı. Herkes olmasa da bazımız bokundan, bağırsağından, pat diye bir Kuboaa neolojisi, bilinmeyen bir sözcük çıkarmalı. Üstünde ve anlamında söz hak sahibi olmak için.
Hamsun sadece örtülü veya açık faşist ve Nazi hayranı değil aynı zamanda cinsiyetçidir. Kadının evinin kadını olmasını ister, çocuk doğurmayı unutmasını eleştirir. Öte yandan kitaplarındaki kadın kişiliklerine bakılırsa kadınlara diş ve söz geçiremeyeceğinin de farkındaydı. Kuzey paganizmine yaslanan Burzum gibi death metal, dark metal müzik ve benzeri sanat akımlarının da olasılıkla besleyicilerindendir. Anders Behring Breivik dahi babasını küçümseyerek Hamsun’un çocuğu olduğunu ileri sürebilir. Yine de Hamsun’un kendi çelişkileri, acısı kendine yeter. Eril totaliter milliyetçi özelliklerinden kuşkum yok. Kitaplarını, insanı anlamasını, ifade gücünü ayrı tutuyorum. Onun çelişki niyetine kendinde katlandığına biz onda niye katlanamayalım?
Hangi kitabıydı o? Hamsun’la asıl tanıştıran, hayran bırakan doğal, pastoral fonda, yaşam mücadelesi sürerkenki bir kadın erkek ilişkisine odaklanıyordu. Madam Bovary gibi iniş aşağı sürüklenen, sadakatsizlik, gelgitler, öğüt ve ders almamalarla giden bir evlilik çürüyüşü. Hamsun’un o kitabında aynı zamanda Hermann Hesse’nin yalnızlık, asosyallik, yaşlanma temalarını da paylaşılmış, yeniden üretilmiş görmüştüm. Göçebe üçlüsünün kitaplarından biri olmalı büyük olasılıkla: Hüzünlü Havalar, Sonbahar Yıldızları Altında veya Son Mutluluk. Bu durumda, bulmak için her üçü de okunacak, oku! Yoksa Rosa veya Uçarı mı, hangi kitap?
“Karanlık, zihnimi kavramış, beni bir an olsun kendi halime bırakmıyordu. Ya içinde erir, karanlığa karışır gidersem? Yatakta doğruldum, kollarımı sağa sola savurdum.” Sanatçı burada çocukların karanlık ve uyku korkusunu ayniyle hissedip açımlıyor.
KUBOAA: Açlık’ta (özgün adı Sult), bir ara kendini Andreas Tangen diye tanıtan ama aslında adını bilmediğimiz kahramanın aç halde bir karakolun üst kattaki yedek gözaltı odasında gecelerken, karanlıktan da ölesiye korktuğu, varsanılı hallere girdiği sırada aklına geliveren sözcük (keşfi). Yani bir neoloji, uyduruk sözcük, uydurukça. Tangen gece uzun bir süre Kuboaa’nın ne olduğuyla, anlamını ne olarak saptayacağıyla, hadi onu hemen bulamadı, kendinden emin biçimde ne olamayacağıyla ilgilenir, oyalanır. Kitabın asıl leitmotifi Ylajali diye bir isim uydurduğu hayali matmazel sevgili olmakla birlikte Kuboaa kitabın sürpriz atlarından, mini zirvelerinden biri. Açlık’ın bir diğer edebi plasesi de açken emdiği işaret parmağını ani bir çağrışımla dişleyip, kanatıp kendi kanını emmesi.
Zülfü Livaneli Knut Hamsun’un, halkı tarafından şiddetsiz bir protestoyla evinin önüne dağ gibi yığılmak üzere ellerindeki kitaplarını bırakmayla utançtan ölüme mahkum edildiğini yazar. Bence de örtülü Nazi sempatizanlığı suçu sabit olan Knut Hamsun her şeye karşın büyük yazardır. Belki orada olsam aforoz eyleminde kitap dağına ben de kitap bırakırdım. Sonra veya sanırım eşzamanlı, saklıdan Hamsun okumayı sürdürürmüşüm. Hem perhiz, hem lahana turşusu.
Mehmet İbiş 