İKİ PEHLİVAN

[7 Ocak 2014]

Konuk pelvan evin (çatısının) merdeğini kendisi eliyle kaldırıp dikmenin altına ayakkabısını koymuş. Sabah ise koyduğu yerden alamamış. İnsan bedeninden enli taşı sırtında ark üstüne köprü niyetine aykırıca koyuvermiş. Ev sahibi pelvanın konuğa taban dayayan karısı değil kız kardeşiymiş. Yerli olan, anamın arkadaşı Hasibe halanın kocası Hoca Mehmet’in amcası Koca Abdullah. Olaylar Ören köyünde oluyor ve anılan ark taşı seyil (sahil) Ören’de kahvelerin orada durmaktaymış. Öteki köy dışından olan pehlivan kimmiş bilmiyorum.

***

Mustafa kardeşimin anımsadığı şekliyle ilk biçimlenişini bir yazalım hele:

Yavuz bir pehlivan güreşmek için bir başka bir köydeki (Ören) ünlü pehlivanı arıyor, sora sora köyüne ilerliyor. Yolda giderken çift süren bir çiftçiye rastlıyor. Bu adam güreşeceği pehlivanın ta kendisi. Kimceğizin evini soruyor. Çiftçi, öküzleri de birlikte sürükleyip, sabanı toprağa giren topuğundan kaldıraç gibi göğe yükseltmiş, sabanın oku köyü göstermiş. Onu tanımayan yabancıya, istikamet özetiyle kendi evini tarif etmiş oluyor. Bu hareketle konuk tosunun epey gözü korkar. Hatta rakibinin bizimki olduğunu tahmin eder. Sora sora akşam eve geldiğinde çarıklarını çıkartır. Evin orta direğine merdek deniyordu sanırım, tek eliyle merdeği havaya kaldırarak evin çatısını bir nebze oynatıyor. Biraz aralanan yere, eksen ağacın altına çarıklarını koyar.

Bu görüntü karşısında ev sahibi pehlivan büyük bir sıkıntı içine girer. Bir ara orayı kaldırmayı kendisi de dener ama bir türlü kaldıramamıştır. Kız kardeşi abisinin bu sıkıntısını görünce nedenini sorup öğrenir. “Ondan kolay ne var, abi sen o işi bana bırak..” Çözüm olarak zaten daracık olan evde, kendi yatağını misafirin ayak ucuna yapar. (Veya öyle yatak yapmaz da, gece gizlice süzülüp ayak ucuna gelir.) Gece boyunca konuk pehlivanın tabanlarına kendi tabanlarını değdirir. Onun bütün gücünü almıştır. Tabanlarıyla emmiştir. Belki tosun pehlivan bu ayak değmesinin zararını, acı gücünü alacağını bilir. Ama kadın teninin cazibesine yenik düşmüş olabilir. Ayak tabanı kadar bile olsa. Derler ki, kadının soluğu, ayağı erkeği eritirmiş.

Gerçekten de misafir ertesi gün çarıklarını koyduğu yerden bir türlü alamaz. Kız kardeş onun yerine merdeği kaldırarak çarıkları alıverir, teslim eder. Ayrıca abisine laf dokundurmayı ihmal etmez: “E, şimdi pelvanlık kimde, sende mi, bende mi?” Sözü uzatmayalım misafir ertesi gün yenilmiştir.

Zevkini kaçırmayı ve limon suyu sıkmayı göze alarak.. Bu öyküdeki konuğa ayak tabanı dayama, eskiden nerdeyse resmen yaşananların bir alegorisi, simgeleştirilmesi sayılmalıdır. Özü, aynısı her an yaşanabilir. Türklerin eski bir adeti, rahmetli şefimden duyduğum kadarıyla “döl alma” idi. Bu adete göre evin kadın nüfusundan uygun görülen(ler), gelip geçen, konuk olan yabancıların koynuna verilir, verilebilirlerdi. Dış evlilik geleneğinin eksantrik bir yorumu. O bakımdan pehlivan hikayesini daha geniş çerçeveli, bir arkeo-okuma gibi alıyorum.

Fethiye’de güncel yaşam şakalaşmalarında geçen bir kalıp bu açıdan manidar: “Eğdim dalını aldım gülünü.” Sözün anlattığı, karşıdakinin en değerli zenginliğini, zaafından yararlanarak veya o farkına varmadan el çabukluğu benzeri bir hileyle (alla) almak. Örneğin herkesin peşinde olduğu kıymetli erkeği kendine yakan, aşık eden kız bunu söyleyebilir: kaynanasına veya mal erkeğin yakınlarına. Burada eğilen dal erkek organı, gül de döl yani verim anlamına gelir; sözün ucu oraya varabilir.